Darwin og þorskurinn

Verður þorskurinn við Íslandsstrendur tekinn sem dæmi um þróun tegundar í kennslubókum framtíðarinnar?

Það má vera að einhverjum þyki þetta undarleg spurning, en athugum málið aðeins nánar.  Sú skilgreining á þróun sem ég hef hér til hliðsjónar er breyting á tíðni gena innan stofnsins milli kynslóða.

Drifkraftur þessarar þróunar er að sjálfsögðu þær ytri aðstæður sem stuðla að náttúruvali (sbr. Darwin), eða, eins og stundum er sagt - "hinir hæfustu lifa af".

Hæfustu þorskarnir, já - en hæfastir til hvers?

Jú, hæfastir til að lifa af, eða réttara sagt, líklegastir til að skila genum sínum áfram til næstu kynslóðar.

Séu stofnar nægjanlega stórir og engin óvænt ytri áhrif má gera ráð fyrir að tíðni gena sé í jafnvægi.  Skoðum til dæmis tíðni þeirra gena sem ráða því hve stór og gamall þorskurinn er þegar hann verður kynþroska (og þar með hæfur til að skila genum sínum áfram til næstu kynslóðar).

Í jafnvægisástandi má gera ráð fyrir að um breytileika sé að ræða, sumir þorskar verða kynþroska fyrr en aðrir, en meðaltalið ætti að haldast stöðugt og allar sveiflur að leita aftur til jafnvægis.  Ef mikil aukning yrði skyndilega á stórum þorski er hætt við að fæðuframboðið fyrir hann yrði ekki nægjanlegt, þannig að ef þeim myndi fækka.   Ef mikil aukning yrði skyndilega á smáþorski myndu seiði hans e.t.v. ekki standast samkeppnina við seiði stórþorsksins, eða ef til vill myndu stærri þorskar fagna þessu aukna fæðuframboði og éta smáþorskinn.

Það sem skiptir máli er að meðan ekkert raskar jafnvæginu má gera ráð fyrir að það haldist - tíðni genanna sé nokkurn veginn stöðug.

En hvað gerist ef jafnvæginu er raskað?

Minnkað fæðuframboð

Skoðum aðeins heildarmagn þeirrar fæðu sem þorskurinn þarf að éta áður en hann nær kynþroskaaldri.  Þorskur sem verður kynþroska ungur og smávaxinn þarf minna magn fæðu til að ná þeim punkti en þorskur sem verður kynþroska stærri og nokkrum árum eldri.  Ef skortur er á fæðu, gefur það smáþorskinum forskot, þannig að til lengri tíma litið munu verða breytingar á genamenginu - tíðni þeirra gena sem valda því að þorskurinn verður kynþroska síðar mun lækka.

Veiði á stórþorsk 

Ef stærsti þorskurinn er veiddur, er augljóst að þeir fiskar munu ekki eftir það skila genum sínum áfram til næstu kynslóðar.  Þetta leiðir til sömu niðurstöðu - tíðni "smáþorskagenanna" mun fara vaxandi.

Dreifing þorsks

Þorskurinn syndir ekki um í þéttum torfum eins og síldin, en hann getur synt um stakur eða í smærri hópum. Sennilegt er að sú hegðun sé að einhverju leyti ákvörðuð úr frá genunum.  Tíðni gena sem ráða þeirri hegðun ætti líka að leita jafnvægis - einfarar hafa minni líkur á að finna fisk af gagnstæðu kyni á rættum tíma, en eru hins vegar öruggari fyrir ákveðnum ógnum.  Með "stórvirkum" veiðarfærum er erfiðast og óhagkvæmast að veiða fiska sem synda stakir , þannig að jafnvæginu er raskað með þeim veiðum - það eykur lífslíkurnar að vera einfari, þannig að þróunarlega pressan virkar í þá átt að auka tíðni þeirra gena sem láta fiskinn synda dreifðan um allan sjó.

Sem sagt.

Niðurstaðan er sú að minnkað fæðuframboð og stórvirk veiðarfæri stuðla beint að því að breyta genamengi þorsksins þannig að niðurstaðan verður fljótvaxnari, smávaxnari og dreifðari fiskur.

Þetta er það sem við erum að sjá, þannig að eftir nokkra áratugi verður tilurð íslenska dvergþorsksins ef til vill lesefni í námsbókum.

Athugasemdir

[DoctorE (IP-tala skráð) 13.6.2007 kl. 13:26]

En hvað með okkur mannfólkið, nú er varla hægt að tala um survival of the fittest lengur, allir geta komið genum sínum áfram... erum við að sjá afraksturinn af því í auknum sjúkdómum blah

[Sigurjón Þórðarson, 13.6.2007 kl. 14:27]

Þetta eru nokkuð langsóttar skýringar þ.e. einhverjar erfðabreytingar þar sem að það er sáralítið brot af þeim þorskum sem "fæðast" sem enda líf sitt í veiðarfærum sjómanna.

Það ber einnig að líta til þess að þegar þessi þorskur sem liggur undir grun að vera erfðabreyttur er settur í fiskeldiskví og gefið að éta þá vex hann gríðarlega hratt.

Um leið og hann fær aukna fæðu eru erfðirnar ekki að þvælast fyrir honum.