Hvað er eðlilegt að stór hluti þjóðarinnar eigi minna en ekki neitt?

Að minnsta kosti 18% fjölskyldna eiga minna en ekki neitt.  Púkinn vill hins vegar spyrja - hvað er eðlilegt að essi tala sé há - 5%, 10% eða kannski 20%?

Einhverjir furða sig ef til vill á þessari spurningu og líta á það sem eðlilegan hlut að engir séu í þessari stöðu, en það er hreinasta firra.  Þvert á móti er einmitt eðlilegt að allnokkur hluti þjóðarinnar eigi minna en ekki neitt.

Skoðum til dæmis ungt par sem er nýbúið að ljúka langskólanámi.  Ef þau hafa framfleytt sér með námslánum árum saman eru skuldirnar orðnar umtalsverðar - og væntanlega mun meiri en eignirnar.

Málið er einfaldlega að það er eðlilegt að ungar fjölskyldur séu í mínus á þennan hátt og nái jafnvel ekki núllinu fyrr en um fertugt eða svo. Stærsti hluti eignamyndunar hjá venjulegu fólki á sér stað á seinni hluta starfsævinnar.

Það eru auðvitað aðrir sem aldrei steypa sér í skuldir, en vandamálið er að upplýsingar um að 18% fjölskyldna séu með neikvæða eignastöðu segja í raun ósköp lítið og það hefði í raun átt að spyrja allt annarra spurninga.

Það hefði til dæmis verið mun gagnlegra að fá að vita hversu stór hluti fjölskyldna með lága (eða neikvæða) er í vandræðum vegna þess að útgjöld þeirra eru meiri en tekjur.  Ef eignastaða fólks hefur versnað sökum þess að hlutabréf þeirra eru verðlaus eða fasteignirnar hafa fallið í verði, en fólk á samt í engum vandræðum með að mæta útgjöldum, þá er eignastaðan ekki raunverulegt vandamál.  Hún er kannski pirrandi, en ekki ástæða til að krefjast aðgerða sem gagnast viðkomandi.

Sé gripið til aðgerða verður að tryggja að þær gagnist þeim fyrst og fremst sem raunverulega þurfa á þeim að halda (sem er ein margra ástæðna þess að Púkinn telur hugmyndir um 20% skuldaafslátt ekkert annað en fáránlegt, óábyrgt lýðskrum.)

18% talan er líka algerlega marklaus af annarri ástæðu.  Það eru engar áreiðanlegar tölur til um raunverulegt verðmæti fasteigna þessa stundina.  Stór hluti þeirra fasteignaviðskipta sem eiga sér stað er á formi eignaskipta - og þar getur það verið báðum aðilum í hag að verðinu sé haldið uppi.  Púkinn veit jafnvel dæmi þess að aðilar hafi samið um að báðar eignirnar skyldu hækkaðar um sömu krónutölu, því þá var auðveldara að fá lán færð á milli.

Þetta veldur því að verðmæti fasteigna virðist enn mun hærra en það raunverulega er - þannig að rauneignastaða margra sem keyptu fasteignir á óraunsæju og uppsprengdu bjartsýnisverði er enn verri en nýbirtar tölur gefa til kynna.

14 þúsund heimili eiga bara skuldir

Athugasemdir

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 10.3.2009 kl. 23:07]

Púki: það er beinlínis tilgangur húsnæðislána almennt talað, að flytja kaup á húsnæði fyrr á starfsævina, enda myndi fólk ella ekki hafa ráð á eigin húsnæði fyrr en seint á ævinni.  Það hefur svo samkvæmt skilgreiningu þau áhrif sem þú nefnir, að fólk er skuldsett og eignalítið framan af ævi, án þess að það þurfi að koma á óvart.

En varðandi 20% niðurskriftina, þá er það flóknari og dýpri hugmynd en margir halda.  Í fyrsta lagi er hluti af rót vandans í hagkerfum heimsins um þessar mundir allt of mikil skuldsetning, og allt of mikið af peningum í umferð.  Það kann að vera góð hagfræði að vinda ofan af þessu með hlutfallslegum hætti, og getur verið besta leiðin þegar verðbólga er óæskileg (en hún minnkar verðgildi peninga en ekki nafnupphæðir þeirra eins og skuldaniðurfærsla gerir).  Í öðru lagi vill svo sérstaklega til á Íslandi að flest húsnæðislán verða hvort sem er niðurskrifuð (afskrifuð) töluvert við flutning þeirra yfir í nýju bankana.  Það getur verið skynsamlegt að ýta hluta af þeirri afskrift alla leið til endaskuldaranna, vegna þess að það hefur örvandi áhrif á hagkerfið.

Ég er svo sem ekki kominn að endanlegri niðurstöðu um hvort þetta sé fær leið, en hún er að minnsta kosti umræðunnar virði.

[TARA, 11.3.2009 kl. 01:04]

Ég botna bara hvorki upp né niður í þessu lengur....en ég ströglast í gegnum þennan púkalestur af því að ég er hrifin af þessum bláa púkaskratta...hann minnir mig óneitanlega á minn rauða sem situr á hægri öxlinni á mér og reynir að þagga niður í þeim græna sem situr á vinstri öxlinni og vill öllum gott gera.

Því þarf ég að fylgjst vel með þessu bláa gerpi til að komast til botns í þessu öllu saman. Púkakvikindið skrifar heilu ritgerðirnar sem reynast svo allar fullar af visku og ígrunduðum þankagangi.

[Guðmundur Ásgeirsson, 11.3.2009 kl. 11:47]

Púki þetta kemur alls ekki á óvart, þar sem hlutfall þeirra sem lenda í greiðsluvanda stendur í beinu hlutfalli við vaxtastig og verðbólgu. Þessi tala, 18%, segir okkur því einfaldlega að vextir + verðtrygging eru þetta mikil byrði á þjóðfélaginu. Það væri vafalaust ódýrara á heildina litið ef það fólk sem á annað borð lendir í greiðsluvanda fengi frekar húsnæði á kostnað ríkisins, en það sem myndi þá gerast er einfaldlega bara að næstu X % lenda í greiðsluvanda í kjölfarið, sem annars hefðu ekki gert það.

Vandamálið liggur nefninlega ekki bara hjá þessu fólki sem lendir í "neðstu 18%" hópnum, heldur stafar það líka af áhrifum vaxta í lokuðu hagkerfi og því hvernig peningakerfi heimsins er uppbyggt, sem er gallað að þessu leyti. Það hvað sé svo "eðlilegt" að margir eða stórt hlutfall lendi í þessari "lægstu" grúppu er einfaldlega heimspekileg spurning sem snýst í grunninn um það hvort við teljum það vera á ábyrgð samfélagsins að sjá öllum fyrir húsnæði eða hvort einstaklingurinn beri þá ábyrgð sjálfur (félagshyggja vs. einstaklingshyggja).

Auðvitað er hægt að segja sem svo að einhver hluti hópsins myndi alltaf lenda í vandræðum vegna eigin ábyrgðarleysis eða vanrækslu óháð efnahagsástandi, en persónulega leyfi ég mér stórlega að efast um að það séu heil 18% þjóðarinnar, 5-10% væri nær lagi í víðasta mögulega samhengi. Rauntala í þessari 18% niðurstöðu er reyndar miklu hærri í reynd því yfirdráttur, bílalán, námslán, tölvukaupalán og úttektir í reikning hjá verslunum eru ekki tekin með. Það eru nær 50% sem eru innan við 5 milljónir í plús, sem þýðir af ef þeir eiga bíl (sem flestir gera) þá eru þeir líklega í rauðu líka (með neikvæða eignastöðu). Að meðtöldum öllum þeim skulda í raun miklu meira en fram kemur í opinberum tölum, þá þýðir þetta að a.m.k. hálf þjóðin er skuldug uppfyrir haus. Sem augljóslega getur ekki gengið upp því þá eru of fáir "vel stæðir" eftir til að "pikka upp reikninginn" fyrir okkur hin, og án víðtæks niðurskurðar eða sértækra aðgerða eru því engar ýkjur að segja að "þjóðargjaldþrot" sé hugsanlega yfirvofandi.

Við getum hinsvegar andað léttar því það er bara á pappír og það eina sem þarf til að breyta því sem stendur á pappír er strokleður (eða prenta meiri pappír). Persónulega er ég byrjaður að hallast að því að peningaprentun (í takmörkuðu magni!) gæti komið að gagni, því einhvernveginn þarf að fylla í skarðið sem öll töpuðu pappírsverðmætin skyldu eftir sig. Það er hinsvegar ekki sama hvernig nýjum pappír yrði útdeilt og slíkt býður óhjákvæmilega upp á spillingu ef ekki er vel að því staðið. Þeir sömu og töpuðu öllum sínum pappírsverðmætum eiga t.d. ekki að fá meiri pappírsverðmæti því þá erum við að fleygja "góðum peningum" á eftir "slæmum". Þeir sem hafa það eitt til saka unnið að skulda, t.d. vegna húsnæðiskaupa, þurfa hinsvegar bráðnauðsynlega á hjálpinni að halda áður en þeir enda á nærbrókinni. 18% þjóðarinnar eiga það ekki skilið, og því síður helmingur.

Munið svo að setja x við L

[Einar Jón, 12.3.2009 kl. 10:37]

Af mbl.is: Fjöldi þinglýstra kaupsamninga á höfuðborgarsvæðinu í febrúar 2009 var 145. Makaskiptasamningar 41. 3 kaupsamningar þar sem hluti greiðslu var lausafé.

Þarna er líklega víxlað á 82 íbúðum (skipti eru væntanlega 2 "sölur") eða tæp 60% af öllum viðskiptum. Ef það er samið um hærra verð til að lánin líti betur út skekkir það myndina all verulega.

En ég skil ekki að í aðeins 2% tilvika er lausafé eða "alvöru peningar" í spilinu. Veit einhver hvernig restin af samningunum er fjármögnuð? Eru menn að skipta á bílum og íbúðum eða að fá/yfirtaka 100% lán?

[Billi bilaði, 12.3.2009 kl. 23:31]

Það er bara eitt sem getur hjálpað mörgum - og það er að fasteignamarkaðurinn fari að virka.

Það t.d. að lengja í hengingarólinni með því að leyfa skammarlega lága úttekt á séreignasparnaði, svo til eingöngu til þess að ríkið geti hirt af því skatttekjurnar núna strax (og leyfa sér að segja að lánardrottnar geti ekki krafist þess að gengið sé á það, og friða þannig samviskuna) tryggir það að maður reynir áfram að standa undir greiðslubyrði sem í raun er mannskemmandi.

Aðgerðir ríkisstjórnarinnar eru vandamálafrestun til þess að friðþægja kjósendur og sækja sér tekjur, og engin alvöru lausn.